İran Riyali, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nca (TCMB) alım satım konusu yapılan dövizler listesinden çıkartıldı. Kararın Ticaret Bakanı Ömer Bolat ile İran Yol ve Şehircilik Bakanı Ferzane Sadık’ın katılımı ile gerçekleşen Türkiye-İran Karma Ekonomik Komisyon (KEK) Toplantısı’nın hemen ardından Resmi Gazete’de yayımlanması kafaları karıştırdı.
TCMB’nin bu kararı; iki ülke arasındaki ticaretin azalması, likidite ve kur dalgalanmalarını kontrol altına alma hedefi ve İran’a yönelik finansal kısıtlamalar ve risk yönetimi şeklinde yorumlandı. Oysa Türkiye-İran Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı’nın ardından ortak açıklama yapan Bolat ve Sadık iki ülke arasındaki iş birliği geliştirmeye yönelik mesajlar verdi. Ayrıca Bakan Bolat, açıklamasında Türkiye ile İran arasındaki karşılıklı ticaretin geçen yıl ciddi artış gösterdiğini vurguladı.
2024 yılına ait verilere göre, Türkiye-İran dış ticaret hacmi 6,7 milyar dolar civarında. Bunun 3,2 milyar doları Türkiye’den yapılan ihracat, 2,5 milyar doları ise İran’dan yapılan ithalattan oluşuyor. Türkiye, enerji ithalatı yaparken sanayi mallar ihraç ediyor ve dış ticaret fazlası veriyor. Turizm gelirleri de eklendiğinde Türkiye’nin ticaret fazlasının ve İran kaynaklı net gelirlerin daha yüksek olduğu söylenebilir.
İRAN RİYALİ’NİN LİSTEDEN ÇIKARILMASI NASIL OKUNMALI
Peki Türkiye-İran arasındaki ticaret ilişkisi konusunda ilgili bakanlıklar olumlu mesajlar verilirken, İran Riyali’nin TCMB’nin alım satım konusu yapılan dövizler listesinden çıkarılması ne anlama geliyor? Orta Doğu’da yaşanan jeopolitik gerilimler ile Türkiye’nin bu kararı ilişkilendirilebilir mi? Vatandaş bu kararı nasıl okumalı?
Konuyu konuştuğumuz uzmanlar öncelikle İran’ın çıkartıldığı listenin sadece TCMB’nin alım satım işlemlerini değil tüm bankalar ve döviz büroları her tür kurumsal alışverişi de kapsadığının altını çiziyor.
LİSTE YILLARDIR AYNI BİLEŞİMDEN OLUŞUYORDU
Ekim 2017’de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İran ziyaretinde imzalanan anlaşma gereğince; iki ülkenin 2018 itibarıyla yerel parayla ticaret yaptığını anımsatan uzmanlar; uzun yıllardır aynı bileşimden oluşan listeden Türkiye’nin yüksek ticaret hacmine sahip olduğu bir ülkenin çıkarılmasının dikkat çekici olduğunu vurguladı.
YAPTIRIMLARIN ARKASINDAN MI DOLAŞILACAK
Yüksek ticaret hacmi, yerel para kullanımı serbestisi ve İran’dan turist girişleri ile Türkiye’de İran Riyal’inin birikmesi mümkün görülüyor. Söz konusu birikimin ödeme amaçlı kullanımla eritilmesinin mümkün olduğu belirtilirken TL ya da dövize çevrilerek İran’a yönelik yaptırımların arkasından dolanmayı sağlayacak bir döviz transfer mekanizması haline gelmiş olabileceği de düşünülüyor.
Büşra İlaslan
